Αθανάσιος Σπυρίδωνα Κούτσικος

(ασκούσε πρακτική ιατρική – χειροπρακτική – παραδοσιακή θεραπεία)

Αναφορά – παρουσίαση του λειτουργήματος του πρακτικού ιατρού – χειροπρακτικού, προσωποποιημένο και αφιερωμένο στη θύμηση του Αθανασίου Σπύρου Κούτσικου, (πρακτικού ιατρού – χειροπρακτικού), του χωριού Παναγίτσας Τρικάλων).

( Όπως σε κάθε γωνιά-χωριό της Ελλάδας, έτσι και στο χωριό Παναγίτσα Τρικάλων, υπήρχε ο πρακτικός ιατρός – χειροπρακτικός, ο οποίος παρείχε τις υπηρεσίες του αφιλοκερδώς.

Τα παλαιά χρόνια στην επαρχία, λόγω έλλειψης ιατρών, κάποιοι άνθρωποι που είχαν πρακτική εμπειρία, ασκούσαν το “επάγγελμα” –  «λειτούργημα», του πρακτικού ιατρού, (συνήθως από αγάπη για το συνάνθρωπο), χωρίς αμοιβή.

Άνθρωποι οι οποίοι παρείχαν τις υπηρεσίες τους προς τους συνανθρώπους τους, σε θέματα που γνώριζαν εμπειρικά και είχαν ασχοληθεί, από ενδιαφέρον μυούμενοι από προ υπάρχοντες στο χώρο, είτε γιατί αναγκάστηκαν από προσωπικά προβλήματα να ασχοληθούν με αυτά τα θέματα, μόνοι τους.

Παρείχαν υπηρεσίες σε θέματα που γνώριζαν και που είχαν ειδικευτεί, όπως στην περίπτωσή μας: 1) Χειροπρακτική, (μώλωπες, εξαρθρώσεις, κατάγματα), 2) Δερματολογία, (εκζέματα) και 3) Υπηρεσίες νοσοκόμου, όπως εκτελώντας ενέσεις).

• Έρευνα – καταγραφή – συγγραφή άρθρου: ad–admin.
• Παροχή Φωτογραφικού υλικού: α) Ευαγγελία Αποστόλη Κούτσικου, β) Απόστολος Παναγιώτη Σταμουλάκης.

Πρακτική ιατρική – χειροπρακτική, (Αθανάσιος Σπυρίδωνα Κούτσικος – Μπαρμπανάσιος)

Τους πρακτικούς ιατρούς τους έλεγαν Εχλήδες, [ehli (Τουρκ.) = ικανός;]

Όπως σε κάθε παραδοσιακή κοινωνία υπήρχαν οι πρακτικοί ιατροί, οι οποίοι ήταν γνώστες και λειτουργοί ενός ή περισσότερων ιατρικών αντικειμένων, (στηριζόμενοι σε προσωπικές εμπειρίες ή είχαν μυηθεί από παλαιότερους), έτσι και στην Παναγίτσα Τρικάλων, υπήρχε κάποιος άνθρωπος ο οποίος ασκούσε το λειτούργημα του πρακτικού ιατρού.

Αναφερόμαστε παρακάτω, στο λειτούργημα του πρακτικού ιατρού, προσωποποιημένο στον Αθανάσιο Κούτσικο του Σπυρίδωνα.

Ο Αθανάσιος Κούτσικος, ήταν γιος του Σπυρίδωνα και της Αικατερίνης Κούτσικου, (το γένος Γεωργίου Γούλα).

Γεννήθηκε στην Παναγίτσα Τρικάλων το 1906 και απεβίωσε το 1998.

Ήταν παντρεμένος με την Παναγιώτα Κούτσικου, το γένος Βασιλείου Μπούρη, (η οποία είχε βρει το φάρμακο για τις βαθρακίτσες, όπου θα αναφερθούμε σε άλλο άρθρο).

Είχαν δε δύο παιδιά, τον Αριστοτέλη και τον Σπυρίδωνα.

Τα αδέλφια του ήταν η Βαγγελιώ (Ανδρέα Μπούρη), η Παρασκευή (Καλούσιου Στάμου), η Βασιλική (Πέτρου Πέτρου), ο Απόστολος Κούτσικος και η Φωτεινή (Κωνσταντίνου Παπαϊωάννου).

Η βασική του ασχολία-εργασία, (όπως άλλωστε και των περισσότερων χωρικών), ήταν η γεωργία και επικουρικά η κτηνοτροφία. Επίσης, (περιοδικά), ήταν και  εκδορέας ζώων, κυρίως κατά την περίοδο των Χριστουγέννων (χοίρων) και του Πάσχα (αρνιών), αναφέρεται δε αυτό ως βοηθητικό στοιχείο, σε αυτά που θα αναφερθούμε παρακάτω, (δηλαδή ως βοηθητική πρακτική ανατομία και φυσιολογία, για τα οστά – μύες, αρθρώσεις, όπου ασχολούνταν).

Παράλληλα ασκούσε και το λειτούργημα του ιεροψάλτη, του πρακτικού ιατρού, (με αντικείμενο την ορθοπεδική-χειροπρακτική, – οστά, αρθρώσεις, μώλωπες, μέτρημα-σταύρωμα, την εκτέλεση ενέσεων – και με τη θεραπεία των εκζεμάτων). Δηλαδή εκτελούσε χρέη ορθοπεδικού, δερματολόγου και νοσοκόμου.

Δεν πρώτο-μυήθηκε από κάποιον, αλλά ήταν αυτοδίδακτος, ασχολούμενος και θεραπεύοντας τις παθήσεις των ζώων του αρχικά και κατόπιν του ιδίου.

Όσον αφορά τις σκελετικές παθήσεις, άρχισε να ασχολείται, φροντίζοντας και θεραπεύοντας τα ορθοπεδικά προβλήματα – παθήσεις των ζώων του, π.χ. όταν υπήρχε τραυματισμός – εξάρθρωση ή κάταγμα, (ρωγμώδες, μερικής ή ολικής ρήξης), των αιγοπροβάτων του, παρείχε τις πρώτες και τελικές βοήθειες, εφαρμόζοντας την κατάλληλη μέθοδο, ανάλογα με την περίπτωση. Αν π.χ. υπήρχε κάταγμα, έφερε το μέλος στη σωστή θέση, έκανε επίδεση αυτού με τη βοήθεια επιδέσμων ή υφασμάτων, (δίκην επιδέσμων), στερεώνοντας αυτό με τη βοήθεια πήχεων – ξύλων. Κατά παρόμοιο τρόπο, ενεργούσε και στην περίπτωση εξάρθρωσης. Εδώ να αναφέρουμε ότι η περιστασιακή του ενασχόληση με την εκδορά ζώων, τον βοήθησε – τον βοηθούσε, να μελετήσει και να αντιληφθεί, την ανατομική κατασκευή των οστών και τη φυσιολογία των αρθρώσεων, ώστε να εφαρμόζει αυτή τη γνώση στην πράξη.

Στη πορεία, αφού απέκτησε αρκετή πείρα, εφάρμοσε αυτά και στους ανθρώπους, με κάπως βελτιωμένη τεχνική και διαφορετική φροντίδα.

Οι τεχνικές και οι μέθοδοι που εφάρμοσε στους ανθρώπους, ήταν οι παρακάτω

Με την ιδιότητα του ορθοπεδικού, προσέφερε θεραπεία–βοήθεια σε:

1. Ασθενείς με στραμπουλήγματα, (κάκωση άρθρωσης).

Τοποθετούσε κρεμμύδι, το οποίο είχε στουμπίσει, (πολτοποιήσει), μαζί με τις φλούδες, όπου πρόσθετε αλάτι, λάδι και όλα μαζί τα τοποθετούσε στο πάσχον μέλος, εφαρμόζοντας χαλαρή επίδεση, με διάρκεια  τοποθέτησης ένα βράδυ.

1. Ασθενείς με βγαλσίματα οστών-αρθρώσεων, (εξάρθρωση).

Σε αυτές τις περιπτώσεις, (είχε δε βοηθηθεί αρκετά από την παρατήρηση των αρθρώσεων κατά την εκδορά των ζώων, όπως προαναφέραμε, αλλά και την πρακτική εφαρμογή, επ΄ αυτών), έφερε στην ευθεία το εξαρθρωμένο μέλος, (π.χ. το χέρι όταν επρόκειτο για εξάρθρωση ώμου),  με την υποδοχή της ωμικής άρθρωσης και με κατάλληλες κινήσεις, επανάφερε το εξαρθρωμένο μέλος στη θέση του. Κατόπιν παρείχε οδηγίες στους πάσχοντες, να προσέχουν και να ξεκουράζουν το μέλος, για 1-2 ημέρες και να κάνουν ελαφρύ μασάζ με λάδι ή αλοιφή.

1. Ασθενείς με ραγίσματα ή σπασίματα, (μερική ή ολική ρήξη οστών).

Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρησιμοποιούσε βαμβάκι, τόσο όσο χρειάζονταν για να καλύψει το πάσχον μέλος, το οποίο το άπλωνε και τοποθετούσε επάνω σε αυτό το γιακού = (ασπράδι αυγού, τρίμματα πράσινου σαπουνιού και τσίπουρο, τα οποία χτυπούσε με ένα πιρούνι, (όπως την ομελέτα), για να γίνουν ένα ομοιογενές μείγμα). Μόλις γινόταν χυλός, τοποθετούσε αυτόν επάνω στο βαμβάκι και όλα μαζί επάνω στο πάσχον μέλος, όπου τύλιγε και έδενε με επίδεσμο και στερέωνε αυτό, (κατά την επίδεση), με πήχεις-ξύλα στο πλάι, (με τρόπο ώστε να μην ενοχλεί στα υπόλοιπα μέλη, να προφυλάσσεται και να είναι λειτουργικό). Όλα αυτά χρησίμευαν, δίκην γύψου, ώστε να ακινητοποιηθεί και να ανακουφιστεί το πάσχον μέλος, (ενίοτε ότι είχε κάνει ανάταξη νωρίτερα, αν υπήρχε ανάγκη), έδινε οδηγίες ώστε να προσέχουν και μετά από 15 ημέρες επανέρχονταν ο ασθενής για να αφαιρέσει τα τοποθετημένα, επ΄ αυτού υλικά, (αυτά γινόταν σκληρά σαν γύψος), όπου μετά την αφαίρεση, έκανε τον ανάλογο έλεγχο και εκτίμηση της κατάστασης, για τα περαιτέρω.

1. Ασθενείς με ορθοπεδικά προβλήματα μέσης, (μέτρημα – σταύρωμα).

Μία άλλη διαδικασία ήταν και το σταύρωμα –μέτρημα ανθρώπων, που έπασχαν από, ορθοπεδικά προβλήματα, μέσης.

Η διαδικασία ήταν η εξής:

Ε τοποθετείτο ο ασθενής μπρούμυτα, (πρηνή θέση) και εφάρμοζε επ’ αυτού έλξη και πίεση, με τον παρακάτω τρόπο:

Όπως ήταν μπρούμυτα, έπιανε το αριστερό χέρι και το έφερνε προς το δεξί πόδι, όπου ταυτόχρονα έφερνε και το δεξί πόδι προς το χέρι και το ίδιο έκανε αντιθέτως. Έτσι ασκούσε έλξη και πίεση, ώστε να πετύχει το άγγιγμα των δύο μελών ή όσο γινόταν να τα φέρει πιο κοντά. Κατά κάποιο τρόπο γινόταν μία διάταση-υπερέκταση και συμπίεση ταυτόχρονα, μελών, σώματος και αρθρώσεων.

Με την ιδιότητα του δερματολόγου, προσέφερε θεραπεία–βοήθεια σε:

1. Ασθενείς με προβλήματα εκζέματος.

Το βότανο-φάρμακο, τη σύνθεση-παρασκευή, τον τρόπο εφαρμογής, με τελικό σκοπό τη θεραπεία, την ανακάλυψε κάνοντας πειράματα στον εαυτό του, επειδή έπασχε ο ίδιος και  αφού ήδη είχε απογοητευτεί από τις αναποτελεσματικές ιατρικές θεραπευτικές αγωγές,( που του χορηγούσαν οι  γιατροί που επισκέφτηκε), προς θεραπεία του προβλήματός του. Έκανε δοκιμές στον εαυτό του με διάφορα βότανα, τα οποία μάζευε ο ίδιος από το βουνό. Τα έβραζε και με το εκχύλισμα, έκανε επάλειψη στις πληγές του και κατόπιν πολλών πειραμάτων-δοκιμών, έφτασε η στιγμή όπου κάποιο από αυτά τον ωφέλησε. Με τις διάφορες δοκιμές που έκανε, δεν αισθανόταν κάτι το ιδιαίτερο, αλλά με την τελευταία δοκιμή-επάλειψη με αυτό το βότανο, πόνεσε αρκετά, αλλά με την παρέλευση μερικών ημερών, διαπίστωσε βελτίωση στις πληγές του, οπότε συνέχισε με αυτό τον τρόπο, ώσπου θεραπεύτηκε εντελώς.

Έκτοτε άρχισε να βοηθά στη θεραπεία του προβλήματος, πολλούς ανθρώπους. Θεράπευσε πάρα πολύ κόσμο, έγινε δε γνωστός, όχι μόνο στην ευρύτερη περιοχή, αλλά σιγά-σιγά έφτασε η φήμη του, ως τη Θεσσαλονίκη & Καβάλα. Μεταξύ των ασθενών που θεράπευσε, ήταν ακόμη και ιατροί, οι οποίοι έπασχαν και οι ίδιοι από αυτή την ασθένεια.

Οι ασθενείς προσέρχονταν στο χώρο του – στην οικία του, συνήθως μία φορά εβδομαδιαίως ή και διέφερε αυτό, ανάλογα με την περίπτωση.

Η διαδικασία περιλάμβανε τα παρακάτω:

• Την προηγούμενη – πριν την επίσκεψη – έπρεπε ο ασθενής να τοποθετήσει, στο πάσχον σημείο, βαζελίνη ή χοιρινό λίπος και να μην το πλύνει ως την επόμενη, όπου θα τον επισκέπτονταν.
• Την ημέρα της προσέλευσης, ο πρακτικός, καθάριζε-έπλυνε καλά και έτριβε με πανιά, μέχρι να γίνει απολέπιση και να κοκκινίσει, αιματωθεί καλά η περιοχή, (χωρίς όμως να ματώσει).
• Μετά από την παραπάνω διαδικασία, ακολουθούσε η επάλειψη με το βότανο που παρασκεύαζε ο ίδιος, όπως προαναφέραμε και είχε πρώτο-εφαρμόσει στον εαυτό του.

Αυτό διαρκούσε μέχρι να θεραπευτεί ο ασθενής τελείως, ανάλογα με την περίπτωση.

Με την ιδιότητα του νοσοκόμου, προσέφερε θεραπεία–βοήθεια σε:

1. Ασθενείς που χρειάζονταν εκτέλεση ενέσεων.

Επίσης, εκείνη την εποχή, πολλοί δεν γνώριζαν να κάνουν ενέσεις, ούτε υπήρχαν νοσοκόμες και η πρόσβαση σε ιατρούς δεν ήταν εύκολη, οπότε όποιος γνώριζε σχετικά, τον καλούσαν για να τους κάνει τις ενέσεις, που τους είχε συνταγογραφήσει ο ιατρός.

Για το έργο του δεν ζητούσε αμοιβή, αλλά πολλοί εκ των ασθενών, για λόγους ευχαρίστησης, αλλά και λόγω του θετικού θεραπευτικού αποτελέσματος, (που παρατηρούσαν στον εαυτό τους), προσέφεραν σε αυτόν κάποιο φιλοδώρημα ή δώρο.

Όσο αφορά δε τα μυστικά του λειτουργήματός του, προσφέρθηκε να εκπαιδεύσει κάποιους από τους κοντινούς συγγενείς του, αλλά κανείς τους δεν θέλησε να εκπαιδευτεί και έτσι δεν τα έμαθε ποτέ κανείς και ειδικά για το παρασκεύασμα του φαρμάκου, που αφορούσε τα εκζέματα.

Προτάθηκε από το γιο του να φανερώσει-δώσει τη σύσταση-συνταγή του φαρμάκου σε γνωστό χημικό, ώστε να κατοχυρώσει και τυχόν πατέντα και να αμειφθεί για αυτό, αλλά ούτε αυτό στάθηκε δυνατό.

Εγώ ο γράφων, εντελώς συμπτωματικά, μετά τη παρέλευση πολλών ετών, διαβάζοντας για τις ιδιότητες και παρενέργειες κάποιων σύγχρονων φαρμάκων, θυμήθηκα ότι όταν ήμουν μικρός, ο παππούς Αθανάσιος Κούτσικος, με έστελνε στη Φαρκαδόνα, (κοντινό κεφαλοχώρι όπου υπήρχαν καταστήματα, απείχε δε 2Km και λόγω δυσκολίας μετάβασης  του ιδίου, με έστελνε, εκ του γεγονότος ότι διέθετα ποδήλατο), να του αγοράσω κάποια υλικά. Αυτά που μου ζητούσε να του αγοράσω, ήταν τα 2 από τα 3 συστατικά του φαρμάκου που παρασκεύαζε, (υπάρχουν δε αυτά ως συστατικά στοιχεία σε κάποια σύγχρονα φάρμακα),  και το τρίτο που είναι και ο καταλύτης, είναι το μυστικό βότανο, που ο ίδιος συνέλεγε από το βουνό. Λόγω δε επικινδυνότητας και παρενεργειών, αποφεύγω να τα αναφέρω. Τώρα δε μπορώ να υποθέσω το λόγο, για τον οποίο δεν θέλησε ο Μπαρμπανάσιος να αποδεχθεί την προσφορά, που αναφέραμε παραπάνω σε σχέση με τη σύσταση-συνταγή του παρασκευάσματος και παράδοση αυτής στον χημικό.

Συλλογή πληροφοριών:

(Αρκετά από τα προαναφερθέντα, ήταν γνωστά σε εμένα, όπως άλλωστε και σε πολλούς συγχωριανούς μου, αλλά ευχαριστούμε ιδιαίτερα τους παρακάτω):

1. Ευαγγελία Αποστόλη Κούτσικου, (ανιψιά του Μπαρμπανάσιου), από την οποία και συλλέχθηκαν οι περισσότερες πληροφορίες.
2. Χαρίκλεια Οικονόμου, (Κων/νου Παπαϊωάννου), ανιψιά.
3. Ελένη Σταμουλάκη, (Κων/νου Παπαϊωάννου), ανιψιά.

Ευχαριστίες:

           Ευχαριστούμε όλους όσους συνέβαλαν, για την υλοποίηση αυτού του άρθρου.