Ελένη Πέτρου Βασιλείου, ( Μαμή, (-η), μαμμή )

Αναφορά – παρουσίαση του λειτουργήματος της μαμής, προσωποποιημένο και αφιερωμένο στη θύμηση της Ελένης Πέτρου, μαμής του χωριού Παναγίτσας Τρικάλων.

( Όπως σε κάθε γωνιά-χωριό της Ελλάδας, έτσι και στο χωριό Παναγίτσα Τρικάλων, υπήρχε η, Μαμή, -η, μαμμή, (γιαγιά), αρχ. μάμμη = πρόσωπο ρυτιδιασμένο ως της γριάς, το οποίο δεν συνάδει με την ηλικία του.

Τα παλαιά χρόνια στην επαρχία, λόγω έλλειψης ιατρών και μαιών, κάποιες γυναίκες, (συνήθως μεγάλης ηλικίας), που είχαν πρακτική εμπειρία, ασκούσαν το “επάγγελμα”, της μαμής, (συνήθως από αγάπη για το συνάνθρωπο), χωρίς αμοιβή.

Γυναίκες οι οποίες είχαν σχέση και εμπειρία σχετικά με τα θέματα σύλληψης, εγκυμοσύνης και τοκετού, (ενδεχομένως να παρείχαν και γιατροσόφια – μαντζούνια, για το σχετικό θέμα).

Κυρίως παραστεκόταν στην εγκυμονούσα κατά τον τοκετό, ( ενίοτε ότι τα παλαιά χρόνια γεννούσαν με φυσιολογικό τοκετό), και παρείχε τις πρώτες σχετικές φροντίδες, στο νεογέννητο, αλλά και στη μητέρα που γεννούσε.

Ήταν κάτι αντίστοιχο με την σημερινή μαία και όχι μόνο ).

• Έρευνα – καταγραφή – συγγραφή άρθρου: Vasileios Petrou του Γεωργίου – διδάσκαλος – εγγονός της.
• Παροχή Φωτογραφικού υλικού: α) Vasileios Petrou του Γεωργίου & β) Δήμητρα Πέτρου-Τσόκα του Πέτρου.

Η Ελένη Πέτρου,

            (χήρα Βασιλείου Πέτρου, το γένος Κούτσικου, του Κωνσταντίνου και της Ζωγράφως), γεννήθηκε το 1901, στο χωριό Παναγίτσα Τρικάλων. Έμεινε χήρα στα 32 της περίπου χρόνια, γι’ αυτό και το προσωνύμιο  Ελένη η χήρα ή μαμή, (λόγω του λειτουργήματος που εξάσκησε αργότερα).

Ποια την πρωτομύησε : 

           Της ζητήθηκε κάποια στιγμή να βοηθήσει στη γέννα κάποιας γυναίκας και από τότε άρχισαν να την καλούν και άλλες γυναίκες – οικογένειες. Γεγονός είναι ότι ήρθε σε επαφή μερικές φορές με κάποια μαμή από τους Γεωργανάδες, (χωριό της περιοχής), τη γιαγιά Μίχαινα, (Καταβόθρα) και προφανώς απ΄ αυτή επήλθε και η μύηση.

           Στην Παναγίτσα προϋπήρχε, ως μαμή, η γιαγιά Βασιλική Μπούραινα. ( Η γιαγιά του Σωτήρη Αθ. Μπούρη, του Λεωνίδα Μπούρη και … ).

           Έτσι λοιπόν ξεκίνησε το  λειτούργημα το έτος 1943 και έκτοτε ξεγέννησε πάνω από 200 παιδιά.

Τι ακριβώς έκανε:

α)  Πριν τη γέννα:

            Πολλές φορές πήγαινε η εγκυμονούσα στη μαμή, (κατά την περίοδο της κύησης), για να δει σε ποια θέση βρισκόταν το παιδί και κυρίως κατά τον τελευταίο μήνα της κύησης. Μόλις άρχιζαν οι πόνοι της γέννας τη φώναζαν να δει την εγκυμονούσα  και καθόταν εκεί μέχρι να γεννήσει.

β)  Κατά τη διάρκεια της γέννας:

           Παρακολουθούσε – διαπίστωνε πώς έβγαινε – ερχόταν το παιδί, έστρωνε δε κάτω, (δηλαδή στο δάπεδο ή την ψάθα, διότι αυτή ήταν η βολική θέση, για τη μαμή σε σχέση με την εγκυμονούσα, δηλαδή για το πρακτικό του θέματος), ξάπλωνε ανάσκελα η γυναίκα και της κρατούσε τα πόδια ψηλά, μόνη της ή με τη βοήθεια συνήθως της μητέρας της ή συγγενικών προσώπων και πάντα όπως όριζε αυτή, (δηλαδή σύμφωνα με τις οδηγίες της).

          Ακολουθούσε η διαδικασία, η βοήθεια και υποστήριξη της εγκυμονούσας και μόλις έβγαινε το μωρό έκοβε με το ψαλίδι, (που είχε απολυμάνει νωρίτερα), τον αφαλό, (ομφάλιο λώρο), και τον έδενε με βαμβακερή κλωστή. Μετά τον γύριζε και τον ξανάδενε έτσι ώστε να πάρει το σχήμα που έπρεπε. Έριχνε δε λίγο  καφέ, μέχρι να ψηθεί ο αφαλός καλά και παρείχε επίσης, την πρώτη φροντίδα προς το νεογέννητο.

           Στη συνέχεια πίεζε την κοιλιά της γυναίκας για να βγει το ύστερο και το έπλενε με νερό, που είχαν βράσει και ίσως έριχναν και οινόπνευμα μέσα. Το έλεγχε προσεκτικά για να δει αν τυχόν είχε μείνει τίποτα μέσα. Με το ίδιο νερό και με βαμβάκι έπλενε σχολαστικά τον κόλπο της γυναίκας, καθώς και τη γύρω περιοχή.

           Αφού τελείωναν με την καθαριότητα της λεχώνας, βοηθούσε στο φάσκιωμα του παιδιού, (με πάνες). Συνήθως έδεναν και το κεφάλι του, (με πάνες), για τρεις μέρες περίπου, ώστε να γίνει στρογγυλό.

           Όσα νεογέννητα έβλεπε πως ήταν τυλιγμένα με τον ομφάλιο λώρο και λιπόθυμα, (κατά τη διάρκεια της γέννας, τα έπιανε από τα πόδια με το κεφάλι προς τα κάτω, τα έριχνε νερό και έτσι συνέρχονταν.

           Είναι αξιοσημείωτο ότι ξεγέννησε κάποια παιδιά που βγήκαν ανάποδα, (δηλαδή με τα πόδια προς τα έξω), ακόμη και δίδυμα χωρίς κανένα πρόβλημα!

           Καταλάβαινε δε και πόσων μηνών ήταν ακριβώς το νεογέννητο, (κυρίως λόγω πείρας).

γ)  Μετά τη γέννα:

            Μετά από τρεις μέρες, πήγαινε και έκανε το πρώτο κανονικό μπάνιο στο παιδί, μέσα σε μια λεκάνη, όπου μέσα σε αυτή έριχναν κέρματα οι οικείοι, μετά των παρευρισκόμενων συγγενών, προφανώς για να είναι “σιδερένιο” το νεογέννητο και τα κέρματα ανήκαν στη μαμή, ως ένα δώρο για τη βοήθεια που παρείχε.

            Επίσης έπλενε και τη λεχώνα και τα ρούχα της.

            Αν προ έκυπτε κάποιο θέμα με τον θηλασμό, τη καλούσαν για να δώσει μία λύση και γενικότερα κάποιες συμβουλές, για οποιοδήποτε πρόβλημα ήθελε ανακύψει, σχετικά με τα προαναφερόμενα ζητήματα.

δ)  Πότε σταματούσε το έργο της:

            Όταν όλα πήγαιναν καλά τελείωνε και η αποστολή της. Βέβαια πολλοί την καλούσαν και αργότερα για να βλέπει το βρέφος, μιας και η πρόσβαση σε κάποιον γιατρό ήταν δύσκολη, ιδίως στις δεκαετίες του 40 και του 50.

ε)   Η αμοιβή της:

           Κυρίως της έδιναν κάποιο δώρο: μια μαντίλα ή κάλτσες ή ποδιά ή σαπούνι.

           Τα χρήματα ήταν λιγοστά στις οικογένειες τότε… ούτε τα επιζητούσε η ίδια!

           Η σημαντικότερη πληρωμή της, ήταν η ικανοποίηση που ένοιωθε όταν έφερε εις πέρας με επιτυχία την αποστολή της!  

Μια άλλη σημαντική προσφορά της!

Πώς βοηθούσε τις γυναίκες που δεν μπορούσαν να μείνουν έγκυες:

            Εργαλείο της ήταν ένα πήλινο σκεύος, (φτίνα την ονόμαζε). Μ’ αυτή “συμμάζευε” όπως έλεγε τις γυναίκες που είχαν προβλήματα σύλληψης. Κάποιος που είχε δύναμη, (συνήθως ο σύζυγος), έπιανε τη γυναίκα απ΄ τα πόδια και την τίναζε δυνατά πολλές φορές με το κεφάλι προς τα κάτω, (πάνω στο κρεβάτι). Στη συνέχεια ξάπλωνε ανάσκελα η γυναίκα, άλειφε την κοιλιά με λάδι και  έβαζε μια πλατιά πέτρα επ’ αυτής. Πάνω στην πέτρα έβαζε βαμβάκι με οινόπνευμα και το έβαζε φωτιά, (προφανώς για να προκαλέσει θέρμανση και υπεραιμία της περιοχής). Αμέσως η επόμενη ενέργεια ήταν να τοποθετήσει τη “φτίνα” πάνω απ’ τη φωτιά, για να φύγει ο αέρας από μέσα της, ώστε να δημιουργηθεί η ικανότητα βεντουζαρίσματος και την τοποθετούσε επάνω στην κοιλιά, (αφού πρώτα είχε αφαιρέσει την πέτρα), αφήνοντάς τη μέχρι να εξαλειφθεί η ικανότητα του βεντουζαρίσματος. Μετά από αυτή τη διαδικασία ακολουθούσαν κάποιες χειρομαλάξεις.

            Προφανώς όλα αυτά τα γινόταν με σκοπό να μπορέσει να φέρει τη μήτρα της γυναίκας στη σωστή θέση. Πολλές από αυτές τις γυναίκες κατάφεραν τελικά να τεκνοποιήσουν και τότε η ικανοποίησή της, ήταν ακόμα πιο μεγάλη!

Το τέλος του έργου:

            Σταμάτησε το έργο της περίπου το 1970, (το 1969 μετεγκαταστάθηκε μαζί μας στη Φαρκαδόνα).

________________________________

 Απεβίωσε το 1981, ( σε ηλικία 80 ετών).

Συλλογή πληροφοριών:

Οι πληροφορίες συλλέχθηκαν από τα παιδιά και τις νύφες της:

• Δημήτριο και Ελεωνόρα Πέτρου
• Αικατερίνη Π. Πέτρου
• Γεώργιο και Ανδρονίκη Πέτρου

Ευχαριστίες:

           Ευχαριστούμε όλους όσους συνέβαλαν, για την υλοποίηση αυτού του άρθρου.